عفونت و بیماری میتواند هر قسمتی از دندان را درگیر کند. وقتی که بافت‌های عفونی زیر خط لثه باشند و عصب‌کشی جواب ندهد، دندانپزشک یا جراح دهان ایپکواکتومی را توصیه می‌کند که به آن جراحی انتهای ریشه دندان هم گفته میشود. یک جراحی انتهای ریشه دندان در صورتی که ماهرانه انجام شود میتواند دندانتان را حفظ کند.
چرا به جراحی اندودنتیک نیاز دارم؟
جراحی میتواند در موقعیت‌های مختلفی دندان شما را نجات بدهد. از جمله:
- از جراحی میتوان در تشخیص استفاده کرد. اگر علائمی دارید که از بین نمیروند و در عین حال در عکسهای رادیولوژی هم مشکلی دیده نمیشود، ممکن است دندانتان شکستگی یا کانال ریزی داشته باشد که در طول درمان غیرجراحی قابل شناسایی نیست. در چنین مواردی جراحی به اندودنتیست امکان میدهد تا ریشه دندان را معاینه کرده و مشکل را پیدا و دندان را درمان کند.
- گاهی اوقات رسوبات کلسیم یک کانال را آن‌قدر باریک می‌کنند که ابزارهای تمیزکننده و شکل‌دهنده‌ی مورد استفاده در عصب‌کشی غیرجراحی نمی‌توانند به انتهای ریشه برسند. اگر دندانتان به این شکل دچار کلسیفیکاسیون شده باشد، اندودنتیست میتواند برای تمیز کردن و آب‌بندی باقیمانده کانال از جراحی استفاده کند.
- معمولاً، دندان عصب‌کشی شده تا آخر عمر فرد دوام می‌آورد و هرگز به درمان اندودنتیک دیگری نیاز نخواهد داشت. البته، در موارد بسیار کمی هم ممکن است که دندان بهبود نیابد. همچنین ممکن است که دندان، ماها یا حتی سال‌ها بعد از درمان موفقیت‌آمیز دچار بیماری یا درد شود. اگر چنین اتفاقی برای شما افتاده، جراحی میتواند به حفظ دندانتان کمک کند.
- از جراحی همچنین میتوان برای درمان سطوح تخریب شده ریشه یا استخوان‌های اطراف آن استفاده کرد.
اگرچه اعمال جراحی بسیاری وجود دارد که میتوان برای حفظ یک دندان انجام داد، اما یکی از آن‌ها از همه شایع‌تر است که به آن «ایپکواکتومی» یا عمل «قطع انتهای ریشه» گفته میشود. وقتی که بعد از انجام عصب‌کشی التهاب یا عفونت همچنان در ناحیه استخوانی اطراف انتهای ریشه دندان باقی می‌ماند، اندودنتیست مجبور به انجام یک اپیکواکتومی میشود.
اپیکواکتومی چیست؟
در این نوع جراحی، اندودنتیست بافت لثه نزدیک دندان مورد نظر را باز می‌کند تا استخوان زیر آن را ببیند و بخش‌های ملتهب یا عفونی بافت را بردارد. انتهای ریشه هم قطع و برداشته میشود.
همچنین مقداری کمی ماده پرکننده قرار داده میشود تا انتهای کانال ریشه کاملاً بسته شود، و به لثه چند بخیه زده میشود تا بافت آن به درستی بهبود پیدا کند.
طی یک دوره چند ماهه استخوان اطراف انتهای ریشه بهبود می‌یابد.
آیا جراحی اندودنتیک انواع دیگری هم دارد؟
سایر جراحیهای دیگری که یک اندودنتیست میتواند انجام بدهد عبارتند از تقسیم کردن یک دندان به دو نیم، ترمیم ریشه آسیب دیده، و حتی برداشتن یک یا چند ریشه. اندودنتیست با کمال میل در مورد نوع خاص جراحی مورد نیاز دندانتان با شما صحبت خواهد کرد.
در موارد خیلی پیچیده از عملی به نام ریپلنتاسیون عمدی استفاده میشود. در این نوع عمل، یک دندان کشیده میشود و در همان حال که بیرون از دهان است روی آن یک عمل اندودنتیک انجام میشود و بعد دوباره در ساکت دندان قرار داده میشود. این روشهای جراحی برای کمک به حفظ دندان طراحی شدهاند.
چگونه بدانم که جراحی موفقیت‌آمیز خواهد بود؟
دندانپزشک یا اندودنتیست، جراحی اندودنتیک را، به این دلیل که معتقد است بهترین گزینه برای شما است، به شما پیشنهاد می‌کند. البته، در مورد هیچ یک از اعمال جراحی تضمین قطعی وجود ندارد. اندودنتیست در مورد شانس موفقیت عملتان با شما صحبت می‌کند تا بتوانید یک تصمیم آگاهانه بگیرید.
چه جایگزینهایی برای جراحی اندودنتیک وجود دارد؟
اغلب، تنها جایگزین جراحی، کشیدن دندان است. البته، میبایست به جای دندان کشیده شده یک ایمپلنت، بریج، یا پروتز پارسیل قرار داد تا از حرکت و تغییر جهت دندانهای مجاور جلوگیری شود. از آنجا که این روشهای جایگزین نیازمند انجام جراحی یا سایر اعمال دندانپزشکی برروی دندانهای سالم مجاور هستند، جراحی اندودنتیک معمولاً مقرون به صرفهترین گزینه برای حفظ سلامت دهان است.
جایگزین‌های مدرن دندان هر چقدر هم که مؤثر باشند (کما اینکه می‌توانند بسیار مؤثر هم باشند) اما هیچ چیز به خوبی یک دندان طبیعی نیست. شما با انتخاب جراحی اندودنتیک برای حفظ دندانتان سرمایه‌گذاری می‌کنید. نتیجه انتخاب این گزینه درمانی، داشتن یک دندان طبیعی سالم و کارآمد است که میتواند برای بقیه عمرتان دوام داشته باشد.
جلسات جراحی
در ادامه توضیح می‌دهیم که معمولاً در جلسات مربوط به جراحی چه اتفاقاتی می‌افتد. لطفاً به خاطر داشته باشید که هر بیمار شرایطی متفاوت از سایرین دارد، پس درمان‌ها هم می‌توانند با یکدیگر تفاوت داشته باشند.
مشاوره جراحی
قبل از تمام جراحی‌ها، میبایست این جلسه برگزار شود. در طول این جلسه عکسهای رادیولوژی دندان و خود دندان مورد نظر بررسی می‌شوند. البته اگر از شهر دیگری می‌آیید، ما می‌توانیم بعد از دریافت عکسهای دندان شما از دندانپزشک خانوادگی‌تان این جلسه را تلفنی انجام دهیم. برای آماده‌سازی شما جهت عمل جراحی، به شما توضیح داده خواهد شد که قبل و بعد از عمل انتظار چه چیزهایی را باید داشته باشید. در این زمان، به تمامی دغدغه‌ها و پرسش‌های پزشکی/بهداشتی‌تان پاسخ داده میشود. اگر روزانه آسپرین یا کومادین مصرف می‌کنید میبایست موضوع را به پزشک معالجتان اطلاع بدهید. به علاوه، نحوه انجام عمل جراحی، با کمک تصاویری از کاتالوگ آموزشی جراحی‌مان، به صورت گام به گام برای شما توضیح داده خواهد شد. در این جلسه که حدوداً ۳۰ دقیقه طول می‌کشد، تمرکز ما بر این خواهد بود که مطمئن شویم تمامی پرسش‌های شما پاسخ داده میشود. در پایان جلسه، به شما یک بسته اطلاعاتی داده میشود که در آن بحث‌های مشاوره‌ای مربوطه به طور اجمالی توضیح داده شده است. همچنین برای شما دارو تجویز میشود. شما میبایست صبح روز جراحی صبحانه مفصلی خورده و مصرف تمامی داروهای تجویز شده را شروع کنید. قبل از ترک جلسه مشاوره هم، هزینه جراحی برآورد میشود. به خاطر داشته باشید که در روز جراحی میبایست یک راننده همراه شما باشد. اکیداً توصیه میشود که بعد از جراحی، خودتان رانندگی نکنید، پس اگر نیاز دارید که برای رزرو یک راننده برنامه‌ریزی کنید می‌توانید بعداً با ما تماس بگیرید تا زمان جلسه جراحی‌تان را تعیین کنیم.
عمل جراحی
برای روز جراحی، یک نوبت ۱ تا ۲ ساعته برایتان تعیین میشود. عمل معمولاً ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد و مابقی جلسه هم به زمان مورد نیاز برای بی‌حس شدن محل جراحی (۱۵ تا ۳۰ دقیقه) و مرور دستورالعمل‌های بعد از جراحی اختصاص دارد.
فهرست زیر، خلاصه‌ای از مراحل جراحی است:
- بی‌حس موضعی تزریق میشود
- محل جراحی برش داده میشود، لثه‌ها کنار زده می‌شوند تا استخوان زیر آن‌ها دیده شود
- بافت ملتهب یا عفونی اطراف انتهای ریشه برداشته میشود
- انتهای ریشه برداشته میشود
- یک پرکننده کوچک روی باقیمانده ریشه قرار داده میشود تا انتهای کانال ریشه را کامل ببندد (آب‌بندی کند)
- ساختار ریشه از لحاظ وجود ترک یا جداشدگی بررسی میشود
- بافت لثه به جای خود برگردانده شده و بخیه زده میشود
- در صورت نیاز روی لثه پانسمان قرار داده میشود
- عکس رادیولوژی نهایی گرفته میشود (این عکس به همراه یک نامه برای دندانپزشک خانوادگی‌تان فرستاده میشود)
- روی ناحیه جراحی شده یک کیسه یخ قرار داده میشود
توصیه میشود که پس از جراحی یک راننده قابل اطمینان شما را به خانه برساند. وقتی به خانه رسیدید، سعی کنید مابقی روز و روز بعد را تا جایی که می‌توانید استراحت کنید.
جلسه بعد از جراحی
در این جلسه هرگونه بخیه باقیمانده برداشته میشود. بافت‌های ناحیه جراحی شده معاینه می‌شوند.
جلسه چکاپ
یک سال بعد از انجام درمان اندودنتیک، مطب ما یک کارت پستال برایتان ارسال می‌کند که در آن از شما خواسته میشود تا برای چکاپ به ما مراجعه کنید. گاهی اوقات از بیماران خواسته میشود تا طی کمتر از یک سال برای جلسات چکاپ مراجعه کنند. این جلسات رایگان هستند. در جلسه چکاپ که ۱۰ دقیقه طول می‌کشد از محل جراحی یک عکس رادیولوژی جدید گرفته میشود تا مجدداً اطمینان حاصل شود که محل مذکور به خوبی بهبود می‌یابد. این عکس به همراه یک نامه برای دندانپزشک خانوادگی‌تان فرستاده میشود.
بعد از جراحی باید انتظار چه علائمی داشت
- التهاب بافت اطراف محل جراحی
- خونریزی جزئی در طول ۲۴ ساعت اول
- مقداری ورم در طول ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول
- مقداری کبودی و تغییر رنگ بافت نزدیک محل جراحی
- مقداری کبودی گونه در اطراف محل جراحی (معمولاً در مواردی که عوارض شدیدتر است)
- بی‌حسی موضعی ناشی از دارو تا ۴ الی ۶ ساعت بعد از عمل
- پارستزی: یکی از مخاطرات ناشی از انجام جراحی است، که البته خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد. پارستزی به معنی بی‌حسی در نواحی فک، زبان یا لب است که بعد از جراحی کانال ریشه دندان رخ میدهد. لطفاً، اگر هرگونه پرسشی در این مورد دارید آن را با پزشکتان مطرح کنید.
به خاطر داشته باشید که تمامی این علائم را میتوان با گذاشتن کیسه یخ روی محل جراحی شده کاهش داد.
دستورالعمل‌های بعد از عمل
استراحت
بعد از عمل مستقیماً به خانه بروید و مابقی روز و روز بعد را تا جایی که می‌توانید استراحت کنید. قاعدتاً میبایست بعد از ۱۲ ساعت ناراحتی‌تان به حداقل برسد.
داروها
طبق تجویز به مصرف داروهایتان ادامه دهید:
- آنتی‌بیوتیک: آنتی‌بیوتیک‌هایتان را تا زمانی که تمام شوند هر ۶ یک بار مصرف کنید.
- مسکن: در صورت نیاز تا دو الی سه روز بعد از عمل هر ۴ تا ۶ ساعت یک بار داروی مسکنتان را مصرف کنید.
یخ
تا ۶ الی ۸ ساعت بعد از عمل، یا تا زمانی که به رختخواب بروید از کیسه یخ استفاده کنید (۱۵ دقیقه بگذارید؛ ۱۵ دقیقه بردارید، و الی آخر).
بالا نگه‌داشتن
تا ۴۸ ساعت بعد از عمل، وقتی که دراز می‌کشید با استفاده از یک بالش اضافی سرتان را بالا نگه‌دارید.
اجتناب
فین نکنید. ممکن است با این کار باعث ورم غیرضروری شوید. لبتان را برای دیدن بخیه‌ها بالا نیاورید. این کار ممکن است باعث پاره شدن بخیه‌ها شود.
خوردن
چیزی بخورید که برایتان راحت است. سعی کنید از خوردن و آشامیدن خوردنی‌ها و مایعات خیلی داغ یا تند یا مصرف خوراکی‌های ترد خودداری کنید. از خوردن غذاهای سفتی که نیازمند فشار زیادی برای جویدن هستند اجتناب کنید. نوشیدنی‌ها را با نی نخورید.
ورم، تغییر رنگ و خونریزی
تا ۴۸ ساعت بعد از عمل، وجود قدری ورم، امری عادی است، پس در صورت بروز ورم نگران نشوید. در اینجا ورم یک پدیده طبیعیِ ناشی از کار برروی بافت‌های محل مورد جراحی است. همچنین، مقداری تغییر رنگ بافت‌های اطراف محل جراحی هم طبیعی است. این مورد هم به مرور زمان رفع میشود. ممکن است بعد از عمل مقداری خونریزی را در محل جراحی مشاهده کنید. می‌توانید با استفاده از گاز استریل به لخته شدن این خونریزی‌های جزئی کمک کنید.
دهان‌شویه‌ها
در طول باقیمانده روز جراحی دهانتان را نشویید. شستن دهان را روز بعد شروع کنید. دو نوع دهان‌شویه وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آن‌ها به تمیز ماندن بافت‌های محل جراحی کمک کنید.
- پریدکس: این دهان‌شویه ممکن است توسط پزشک معالجتان برای شما تجویز شود. از این دهان‌شویه یک بار صبح، قبل از مراجعه برای عمل جراحی، استفاده کنید. از روز بعد از عمل هم، دو بار در روز، یا به تعداد دفعات تجویز شده، دهانتان را با آن بشویید.
- آب نمک: بعد از خوردن هر وعده غذا هم میتوان دهان را با آب نمک گرم (۱ قاشق نمک در یک لیوان آب گرم) به آرامی آب کشید.
خمیر پانسمان لثه
خمیر پانسمان لثه یک نوع پانسمان برای لثه است که در محل جراحی روی بافت لثه گذاشته میشود. این نوع پانسمان پایداری و ظاهر آدامس بادکنکی را دارد. همه بیماران به این پانسمان نیاز پیدا نمی‌کنند. اگر خمیر پانسمان روی محل جراحی گذاشته شد، ۳ تا ۷ روز همانجا باقی می‌ماند. این پانسمان به شکل یک پوشش محافظ عمل می‌کند و خود به خود کنده میشود. پس، وقتی شروع به افتادن کرد نگران نشوید.
مسواک زدن
در طول ۲۴ ساعت اول از مسواک زدن محل جراحی خودداری کنید. روز بعد، اگر زیاد باعث ناراحتی نمیشود، می‌توانید به آرامی شروع به مسواک زدن آن کنید. قاعدتاً یک هفته بعد از عمل باید بتوانید با شدت بیشتری مسواک بزنید. ممکن است با افزایش شدت مسواک زدن لثه شما دچار خونریزی‌های جزئی شود، که البته این مشکل به مرور زمان کمتر شده و از بین می‌رود.
چه موقع باید با دندانپزشک تماس گرفت
اگر هرگونه پرسشی در مورد خونریزی غیرطبیعی یا درد شدید داشتید بدون تعلل با مطب دندانپزشکتان تماس بگیرید.