آبسه دندان میتواند باعث به وجود آمدن درد و ناراحتی غیرقابل تحمل میشود و در صورتی که این اختلال درمان نشود باعث بروز اختلالات بسیار جدی تر خواهد شد. آبسه دندان به یک کیسه کوچک پر از چرک گفته میشود که به علت عفونت باکتریایی در اطراف دندان به وجود میآید و باعث بروز درد و ناراحتی بسیار زیادی میشود و عوارض جانبی بیشتری را در دهان ایجاد خواهد کرد. آبسه باعث میشود که شما دچار درد شدید دندان شوید که میتواند و باعث درد فک، گردن یا حتی گوش نیز شود. تعداد زیادی از افراد همچنین دچار تورم و حساسیت در اطراف دندان و لثه خود میشوند. مهمترین مسئله ای که در صورت بروز آبسه دندان باید انجام داد این است که هرچه سریع تر به متخصص دندان پزشک مراجعه نمود. هریک از روش‌هایی که برای درمان آبسه دندان وجود دارد این است که آبسه تخلیه شود تا عفونت از بین برود. در تعداد زیادی از موارد متخصص دندان پزشکی میتواند با انجام کانال ریشه به درمان آبسه بپردازد. با این حال در مواردی که آبسه پیشرفت کرده است ممکن است کشیدن دندان ضرورت پیدا کند.
انواع آبسه دندان
آبسه دندان با توجه به محل بروز آنها در دهان به سه دسته تقسیم میشوند که به شرح زیر می‌باشند:
- آبسه لثه روی سطح بافت لثه اکثر افراد به وجود میآید و شباهت بسیار زیادی به کورک کوچک دارد. در صورتی که این نوع آبسه در مراحل اولیه تشخیص داده شود درمان آن بسیار ساده خواهد بود و بیمار هر چه زودتر بهبود می‌یابد.
- آبسه درون بافت عمیق لثه به صورت توده‌های پر از چرک به وجود میآید و هیچ راهی برای تخلیه آن وجود ندارد. این نوع آبسه به سرعت به بافت اطراف لثه و استخوان سرایت میکند.
- آبسه پری اپیکال به بافت مینای دندان و بافت نرم زیر آن حمله میکند. در صورت بروز این وضعیت، آبسه میتواند تمامی اعصاب دندان را هدف قرار دهد که بیمار دچار درد بسیار زیادی خواهد شد. در تعداد زیادی از موارد تنها راه حل موجود برای رفع این مشکل کانال ریشه است تا امکان حفظ کردن دندان وجود داشته باشد.
مراحل آبسه
همانطور که متوجه شدید آبسه دندان طی مدت یک شبانه روز به وجود نمیآید بلکه شامل یک مجموعه از مراحل است تا روی سطح لثه یا درون بافت عمیق آن تشکیل شود. این مراحل به شرح زیر می‌باشند:
مرحله اول آبسه دندان – پوسیدگی مینای دندان
آبسه دندان بدون تشکیل چرک به وجود نمیآید و چرک نمیتواند بدون حضور باکتری‌ها ایجاد شود و حضور باکتری مستلزم وجود پلاک روی سطح دندان است. پس از آن که پلاک روی سطح دندان تشکیل شد و لثه شروع به تولید اسید نمود مینای دندان دچار آسیب دیدگی خواهد شد. در صورت بروز چنین مشکلی دندان شروع به فاسد شدن و پوسیدگی خواهد کرد.
مرحله دوم آبسه دندان – پوسیدگی عاج دندان
در صورتی که در این مرحله پوسیدگی دندان درمان نشود عفونت شروع به از بین بردن کامل مینای دندان میکند و به لایه زیرین آن یعنی عاج دندان وارد خواهد شد.
مرحله سوم آبسه دندان – عفونت پالپ دندان
پس از آنکه باکتری به طور کامل دندان را از بین برد میتواند آزادانه وارد پالپ دندان شود که در صورت بروز این اختلال اعصاب دندان دچار آسیب دیدگی میشوند و در نهایت از بین خواهند رفت. به محض آنکه این فرآیند شروع شود سیستم ایمنی بدن شروع به حمله به عفونت خواهد کرد و در این وضعیت عفونت در اطراف ریشه دندان که در حال مرگ است تشکیل میشود و آبسه را به وجود می‌آورد.
مرحله چهارم آبسه – از بین رفتن دندان و مشکلات دیگر
معمولاً در این مرحله ناراحتی یا درد تیر کشنده نشان دهنده عفونت دندانی و نیاز به درمان است و باید قبل از آنکه مشکل بیمار بدتر شود درمان گردد. با این حال در صورتی که به دلایل متعددی آبسه دندان درمان نشده است میتواند استخوان را نیز هدف قرار دهد و باعث از بین رفتن دندان شود. در افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی بدن هستند عفونت میتواند انتشار پیدا کند و در صورتی که همچنان این مشکل نادیده گرفته شود آنچه که تحت عنوان آبسه دندان شروع شده است میتواند سایر نقاط بدن را نیز درگیر کند و منجر به مرگ بیمار شود.
علل بروز آبسه دندان چیست؟
همه افرادی که دچار آبسه دندان شده اند به خوبی می‌‌دانند که با چه درد و ناراحتی زیادی مواجه شده اند و بدون درمان امکان بهبود مشکل آنها وجود نداشته است به همین دلیل مراجعه هر چه سریع تر به متخصص دندان پزشکی اهمیت بسیار زیادی دارد. آبسه دندان به علت به وجود آمدن عفونت در اطراف ریشه دندان و در هنگام حمله باکتری به پالپ دندان ایجاد میشود. آبسه دندان معمولاً به علت عدم درمان پوسیدگی دندان، آسیب دندان یا مشکلات دندانی دیگری به وجود میآید. فاکتورهای متعددی وجود دارند که می‌‌توانند ریسک بروز آبسه دندان را افزایش دهند که برخی از آنها عبارتند از پوسیدگی دندان، بیماری لثه و دندان عقل نهفته. برخی از فاکتورهای خطر که میتواند باعث به وجود آمدن آبسه دندانی شوند و ریسک بروز این اختلال را افزایش دهند عبارتند از عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، مصرف خوراکی‌های سرشار از مواد قندی، سیگار کشیدن، خشکی دهان، دیابت و سایر بیماری‌های سیستمیک.
علائم و نشانه‌های آبسه دندان چیست؟
آبسه دندان میتواند درد بسیار زیادی را به وجود بیاورد زیرا آبسه یک نوع عفونت دندان است و در صورتی که درمان نشود باعث به وجود آمدن مشکلات بسیار جدی خواهد شد. ممکن است شما علاوه بر درد شدید و غیرقابل تحمل دندان، دچار حساسیت نسبت به گرما و سرما، حساسیت یا فشار در هنگام جویدن مواد خوراکی، تب، تورم، مایع بد مزه درون دهان یا حتی مشکل در هنگام نفس کشیدن یا بلعیدن شوید. در صورتی که شما هریک از علائم و نشانه‌های آبسه دندان را دارید باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید. چنانچه علائم و نشانه‌های شما شدید است باید به صورت اورژانسی به دندان پزشک مراجعه کنید یا به نزدیکترین مرکز دندان پزشکی ارجاع داده شوید. در صورتی که نمی‌دانید آیا دچار آبسه دندان شده اید یا خیر بهتر است به پزشک مراجعه کنید. اگر دچار علائم و نشانه‌های زیر هستید مراجعه به دندان پزشک ضروری است:
- اگر دچار درد هستید.
- چنانچه درد دندان بیش از یک یا دو روز طول کشیده است.
- در صورتی که درد شدید و غیرقابل تحمل است.
- در صورتی که دچار تب، گوش درد یا درد فک هستید یا در هنگام باز کردن دهان خود درد زیادی را متحمل می‌شوید.
- در صورتی که برای نفس کشیدن یا بلعیدن مواد خوراکی مشکل دارید.
- در صورتی که دچار تورم صورت یا گونه یا حساسیت و تورم غدد لنفاوی شده اید.
- در صورتی که قبلاً دچار عفونت دندان شده اید.
- در صورتی که دچار استرس هستید.
آبسه دندان چگونه تشخیص داده میشود؟
به طور کلی شما باید هر ۶ ماه یک بار به دندان پزشک مراجعه کنید تا سلامت دهان و دندان شما را ارزیابی کند این کار به دندان پزشک کمک میکند بتواند هر چه سریع تر به شناسایی علائم و نشانه‌های عفونت لثه یا پوسیدگی دندان که منجر به تشکیل آبسه درون دهان میشوند بپردازد. استفاده منظم از مسواک نخ دندان میتواند به حفظ سلامت دندان و لثه کمک کند اما در صورتی که هر گونه تورم یا درد شدیدی در ناحیه دهان به وجود آمده است مراجعه به دندان پزشک ضرورت خواهد یافت. پزشک عمومی نمیتواند در هنگام بروز آبسه دندان به شما کمک کند به همین دلیل مراجعه به متخصص دندان پزشکی در صورت بروز چنین مشکلی کاملاً ضروری است. دندان پزشک میتواند پس از انجام معاینات اولیه به یک تشخیص کلی دست پیدا کند و فوراً برنامه درمان را آغاز نماید.
چه روش‌هایی برای درمان آبسه دندان وجود دارد؟
درصورتی که تصور می‌کنید دچار آبسه دندان شده اید باید فوراً به دندان پزشک مراجعه کنید زیرا آبسه دندان نیازمند اقدامات درمانی تخصصی است و به طور خود به خود از بین نخواهد رفت. به هیچ عنوان آبسه دندان را به حال خود رها نکنید زیرا میتواند باعث به وجود آمدن مشکلات جدی شود و زندگی شما را تهدید کند.
داروهای مسکن و آنتی بیوتیک
اولین گام برای درمان آبسه دندان مصرف داروی مسکن به منظور کنترل درد است و پزشک به تجویز ایبوپروفن، پاراسیتامول یا آسپرین خواهد پرداخت. مصرف آسپرین در کودکان زیر شش سال ممنوع است. دندان پزشک به تجویز آنتی بیوتیک میپردازد تا عفونت باکتریایی اطراف دندان را کنترل کند و بدین منظور به تجویز داروهای آنتی بیوتیک متعدد خواهد پرداخت. برخی از دندان پزشکان ابتدا به تخلیه آبسه می‌‌پردازند سپس آن را آنالیز می‌کنند و با توجه به نتایج به دست آمده به تجویز یک داروی خاص خواهند پرداخت.
تخلیه عفونت
دندان پزشک با ایجاد یک برش کوچک به تخلیه آبسه میپردازد و منبع بروز عفونت را از بین می‌برد سپس به کمک یک عمل جراحی خفیف به خارج کردن بافت آسیب دیده خواهد پرداخت. پس از این مراحل به تمیز کردن بافت میپردازد تا اطمینان حاصل کنند که هیچ گونه عفونتی درون لثه باقی نمانده است.
درمان کانال ریشه
در صورتی که آبسه در پالپ دندان وجود داشته باشد درمان کانال ریشه ضرورت خواهد یافت. این فرایند شامل خارج کردن آبسه موجود درون پالپ و پر کردن حفره ایجاد شده در قسمت میانی دندان است تا دندان پزشک اطمینان حاصل کنند هیچ گونه پوسیدگی باقی نمی‌ماند و باکتری نمیتواند به ساختارهای داخلی حمله کند. پس از انجام این مراحل دندان پزشک اقدام به قرار دادن یک روکش روی دندان میکند تا فرآیند درمان با موفقیت انجام شود و هیچ گونه عفونتی باقی نماند. در برخی مواقع آبسه دندان هیچ گونه علامت و نشانه ای را به وجود نمی‌‌آورد حتی هنگامی که پالپ دندان دچار عفونت شده است. در این حالت دندان سوراخ شده و فقط یک پوسته نازک باقی مانده است که درمان کانال ریشه ضرورت می‌یابد. سپس کشیدن دندان به کمک عمل جراحی انجام خواهد شد. فرآیند دقیق درمان در همه افراد یکسان نیست و در صورتی که آبسه در مراحل اولیه تخلیه شود آسیب کمتری به دندان خواهد رسید به همین دلیل مراجعه فوری به دندان پزشک ضروری است. پس از درمان باید به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت بدهید و از همه نکاتی که دندان پزشک توصیه کرده است پیروی کنید تا دچار عفونت مجدد نشوید.
آیا میتوان از به وجود آمدن آبسه پیشگیری کرد؟
در تعداد زیادی از موارد میتوان از تشکیل آبسه پیشگیری کرد به شرطی که شما به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت بدهید، رژیم غذایی متعادل داشته باشید و از مواد مغذی مورد نیاز استفاده کنید. پیروی کردن از دستورات داده شده توسط دندان پزشک و مراقبت از دندان در منزل میتواند به شما برای حفظ سلامت دهان و دندان کمک کند. دندان پزشک از شما می‌خواهد که سبک زندگی سالمی داشته باشید از دهان و دندان خود مراقبت کنید و سالی دو بار تحت ارزیابی قرار می‌گیرید. رعایت نکات زیر به شما برای پیشگیری از آبسه کمک خواهد کرد:
- به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت بدهید روزی دو بار دندان خود را مسواک بزنید و روزی یک بار از نخ دندان استفاده کنید.
- سالی دو بار برای تضمین سلامت دهان و دندان خود به دندان پزشک مراجعه کنید.
- در صورت بروز هر گونه مشکلی در حفره دهان باید فوراً به سراغ دندان پزشک بروید.