کمتر دردی است که به اندازه دندان درد شدید آزاردهنده و غیرقابل تحمل باشد. دندان درد چه تیرکشنده و مداوم باشد، چه سنگین و رفت و برگشتی، وقتی مزمن بشود، می‌تواند زندگی‌مان را کاملاً مختل کند. اگر دندان درد شدید دارید، باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. در این مقاله با دلایل دندان درد شدید، راهکارهای تسکین درد دندان و درمان‌های متداول دندانپزشکی بیشتر آشنا می‌شوید.
دلایل دندان درد شدید
تشخیص دادن علت اصلی دندان درد شدید همواره آسان نیست و منشأ این مشکل گاهی اوقات برای مدتی بسیار طولانی تشخیص داده نمی‌شود. در هر حال شایع‌ترین دلایل دندان درد شدید به شرح زیر است:
- ساییدگی مینای دندان: ساییدگی مینای دندان، به خصوص وقتی دندان در معرض سرما یا گرمای شدید قرار می‌گیرد، باعث دندان درد شدید می‌شود. تماس مداوم و بلندمدت مینای دندان با مواد قندی یا اسیدی موجب ساییدگی شدید مینای دندان می‌شود و چون مینای دندان نمی‌تواند خود را ترمیم کند، در این شرایط باید به دندانپزشک مراجعه کنید. از مهم‌ترین علائم ساییدگی مینای دندان می‌توان به درد هنگام خوردن غذاهای بسیار سرد یا داغ اشاره کرد.
- آبسه: آبسه پیامد عفونت باکتریایی است و می‌تواند یک مشکل دندانی جدی و آسیب زننده باشد. آبسه باعث عفونت کردن پالپ داخل دندان می‌شود. اگر دندان درد مداوم دارید، لثه‌های‌تان متورم و حساس به لمس است یا دندان دردتان همراه با مزه و بوی بد است، احتمالاً آبسه دندان دارید.
- ترک یا شکستگی: وقتی دندان ترک می‌خورد یا می‌شکند، لایه محافظ روی عصب‌های داخل دندان از بین می‌رود و در نتیجه دندان درد شدیدی شروع می‌شود.
- گیر کردن مواد غذایی: وقتی دندان درد ناگهان شروع می‌شود، احتمالاً مواد غذایی داخل حفره ناشی از پوسیدگی گیر کرده و عصب‌های داخل دندان را تحریک کرده است. وقتی جرم فراوانی به تدریج روی دندان جمع می‌شود، غذا زیر لثه گیر می‌کند. هر چه تکه غذای گیر کرده بزرگ‌تر باشد، لثه‌ها بیشتر تحریک می‌شوند.
- آسیب دیدن پرکردگی دندان: هر چند عمر ترمیم‌های دندانی طولانی است، ممکن است پرکردگی دندان شل شود، ترک بخورد یا کاملاً از دندان جدا شود و بیفتد؛ در نتیجه دندان درد شدیدی به دلیل از بین رفتن محافظ روی عصب‌های دندان شروع شود.
- پوسدگی دندان: وقتی باکتری‌های موجود در پلاک سطح مینای دندان را از بین ببرند، پایانه‌های عصبی حساسی که درون ساختار زیری دندان (عاج) قرار دارند، بدون محافظ می‌شوند و عصب‌ها در معرض سرما و گرما قرار می‌گیرند. اگر به موقع برای درمان اقدام نکنید، باکتری‌ها بیشتر در مرکز دندان نفوذ می‌کنند تا در نهایت به پالپ برسند.
- بیماری لثه: اگر پلاک زیر لثه باقی بماند، به استخوان نگهدارنده دندان و ریشه‌های دندان آسیب می‌زند؛ در نتیجه دندان لق می‌شود و درد می‌گیرد.
- آسیب‌دیدگی: ترک خوردن یا لب پر شدن دندان باعث می‌شود که پالپ دندان بدون محافظ شود و دندان در معرض خطر عفونت قرار بگیرد.
- دندان نهفته: اگر دندان کاملاً از لثه بیرون نزده باشد، می‌تواند عصب‌های مجاور را تحریک کند و باعث دندان درد شود. مشکل نهفتگی عموماً برای دندان‌های عقل و آسیاب به وجود می‌آید.
- دندان قروچه (براکسیسم): فشار دادن دندان‌ها روی هم در طول روز یا شب باعث ساییدگی تدریجی دندان‌ها می‌شود و در نتیجه محافظ روی لایه‌های حساس میانی دندان از بین می‌رود. به علاوه دندان قروچه فشار شدیدی را نیز به ساختارهای نگهدارنده مجاور وارد می‌کند.
- نامرتب بودن دندان‌ها: کج و نامنظم بودن دندان‌ها باعث غیریکنواخت شدن فشار داخل دهان می‌شود. برای مرتب کردن دندان‌ها باید درمان ارتودنسی انجام شود.
درمان‌های خانگی برای تسکین دندان درد شدید
وقتی دچار دندان درد شدید می‌شوید، باید از دندانپزشک وقت بگیرید. اگر دردتان شدید باشد، می‌توانید وقت اورژانسی بگیرید تا درمان لازم فوراً انجام شود.
درمان‌های خانگی بسیاری برای تسکین درد وجود دارد، اما تمام این راهکارها موقتی است. مهم‌ترین کاری که باید انجام بدهید این است که برای تشخیص علت اصلی دندان درد شدید و برخورداری از درمان مناسب به دندانپزشک مراجعه کنید.
در هر حال در مدتی که منتظر رسیدن وقت دندانپزشکی هستید، می‌توانید روش‌های زیر را برای مدیریت دندان درد شدید امتحان کنید.
غرغره کردن آب نمک
آب نمک باکتری‌ها را از محیط دهان خارج می‌کند و ورم را کاهش می‌دهد. یک چهارم تا نصف قاشق چای‌خوری نمک را به آب گرم اضافه کنید و حداقل ۵ ثانیه در دهان بچرخانید. مراقب باشید که آب نمک را قورت ندهید.
استفاده از نخ دندان
گاهی اوقات ذره‌ای بسیار کوچک، مانند تکه گوشت گیر کرده بین دندان‌های خلفی، می‌تواند باعث دردی بسیار شدید شود. پس وقتی دچار درد یا ناراحتی دندان شدید، بین دندان‌ها نخ بکشید تا اگر ذرات غذا بین دندان‌ها گیر کرده است، آزاد شود.
اگر ذرات غذا را از بین دندان‌ها بیرون آوردید، از خونی شدن نخ دندان نترسید ـ این اتفاق بعد از خارج کردن ذره غذایی که مدتی بین دندان‌ها بوده است، طبیعی است. اما اگر خونریزی لثه متوقف نشد، فوراً از دندانپزشک وقت بگیرید، چون خونریزی لثه می‌تواند نشانه بیماری لثه یا دیگر عارضه‌های شایع دهان و دندان باشد.
اگر چیزی بین دندان‌های‌تان گیر کرده بود که نتوانستید آن را با نخ دندان خارج کنید، حتماً به سرعت به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک ذره گیر افتاده را به روشی ایمن و موثر بیرون می‌آورد.
کمپرس سرد
کمپرس سرد رگ‌های خونی را منقبض می‌کند و به کاهش ورم کمک می‌کند. همچنین سرما صورت را بی‌حس می‌کند و درد را تسکین می‌دهد.
مراقب باشید که کمپرس سرد را هر بار بیشتر از ۲۰ دقیقه روی صورت نگذارید. شاید وسوسه شوید که کمپرس را مدتی طولانی روی صورت نگه دارید تا دردتان از بین برود، اما با این کار ممکن است پوست صورت‌تان آسیب ببیند و حتی سرمازده شود.
اگر کمپرس سرد ندارید، کیسه یخ یا سبزیجات منجمد را در حوله بپیچید. نکته مهم این است که مانعی بین کیسه یخ و صورت‌تان باشد. در غیر این صورت پوست آسیب می‌بیند و به جای آن که دردتان آرام شود، مشکل تازه‌ای هم پیدا می‌کنید.
پس از گذشت چند ساعت می‌توانید دوباره از کیسه یخ استفاده کنید. در هر حال فراموش نکنید که کمپرس سرد درد را موقتاً تسکین می‌دهد، اما تا وقتی به دندانپزشک مراجعه نکنید و درمان لازم را انجام ندهید، دندان درد شدید برای همیشه برطرف نخواهد شد.
مسکن‌های بدون نسخه
دندان درد شدید تمرکز کردن بر روی کارها را بسیار سخت می‌کند. به همین دلیل توصیه می‌کنیم مسکن‌های بدون نسخه‌ای مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را برای تسکین درد مصرف کنید. این داروها درد و التهاب دندان را کاهش می‌دهد.
داروهای مسکن را طبق دستورالعمل درج شده روی بسته دارو مصرف کنید. لازم به ذکر است که واکنش تمام افراد به مسکن‌ها یکسان نیست. قرار نیست شما هم همان نتیجه‌ای را از مصرف یک مسکن خاص بگیرید که یکی از اعضاء خانواده‌تان گرفته است.
باز هم تأکید می‌کنیم که هیچ یک از روش‌های فوق علت اصلی دندان درد شدید را برطرف نمی‌کند. این روش‌ها ناراحتی‌تان را کم می‌کند، اما نیاز به مراجعه فوری به دندانپزشک را از بین نمی‌برد.
درمان‌های تخصصی دندان درد شدید
برای یافتن علت اصلی دندان درد شدید و برخورداری از درمان مناسب باید به دندانپزشک مراجعه کنید. بعضی دلایل دندان درد شدید را به راحتی می‌توان درمان کرد، اما رفع کردن بعضی دلایل به درمان‌های بسیار پیچیده‌تری نیاز دارد:
- ابتدا عکس رادیوگرافی از دندان‌ها برای تشخیص پوسیدگی گرفته می‌شود.
- اگر دندان پوسیده باشد، دندانپزشک بخش پوسیده را برمی‌دارد و جای خالی را با مواد مخصوص پر می‌کند.
- اگر غذا زیر لثه گیر کرده باشد، دندانپزشک ذرات غذا را خارج می‌کند.
- درمان آبسه یا ترک خوردگی دندان کمی پیچیده‌تر است. در این شرایط درمان‌هایی مانند درمان ریشه (عصب‌کشی) یا کشیدن دندان بسته به شدت مشکل انجام می‌شود.
پیشگیری از دندان درد
بهترین راه برای پیشگیری از دندان درد و دیگر مشکلات دندانی این است که دندان‌ها و لثه‌ها را حتی‌الامکان سالم نگه دارید. توصیه‌های زیر را برای پیشگیری از دندان درد رعایت کنید:
- مصرف نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های قندی را کاهش دهید؛ می‌توانید این خوراکی‌ها را هر از گاه و فقط با وعده‌های غذایی بخورید.
- دندان‌ها را دو بار در روز با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. لثه‌ها و زبان را نیز با ملایمت مسواک بزنید.
- بین دندان‌ها را با نخ دندان تمیز کنید و در صورت لزوم از دهان‌شویه استفاده کنید.
- سیگار نکشید. دخانیات باعث وخیم‌تر شدن بعضی مشکلات دندانی می‌شود.
ویزیت‌های دوره‌ای دندانپزشکی را فراموش نکنید و ترجیحاً دندانپزشک‌تان را مدام عوض نکنید. فاصله بین ویزیت‌های دندانپزشکی به سلامت دندان‌ها و لثه‌ها و خطر ابتلا به نارحتی‌های دهان و دندان بستگی دارد. دندانپزشک زمان ویزیت بعدی را با توجه به وضعیت کلی سلامت دهان و دندان تعیین می‌کند. کودکان باید هر شش ماه یک بار به دندانپزشک مراجعه کنند تا پوسیدگی دندان در مراحل اولیه تشخیص داده و به سرعت درمان شود.