عفونت دندان و لثه یا “آبسه دندان“، توده‌ای از چرک و باکتری است که در داخل دندان یا لثه تشکیل می‌شود.
بدون درمان مناسب، عفونت دندان می‌تواند به سایر مناطق بدن گسترش یابد و این می‌تواند منجر به عوارض جدی و بالقوه تهدید کننده زندگی شود. برای کاهش خطر عوارض، فرد باید در اسرع وقت به دنبال درمان عفونت دندان و لثه باشد. آبسه‌های دندانی معمولاً با باز کردن محل عفونت، تخلیه کردن کامل محل برای از بین بردن هر گونه باکتری و تجویز آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند.
علائم عفونت دندان و لثه
علائم آبسه دندان شامل درد و تورم در لثه، دهان، صورت یا گردن می‌باشد. وجود یک ضایعه بسته یا در حال ترشح داخل دهان یا لثه که با چرک پر شده است نشان دهنده آبسه دندان است و ممکن است نشانه‌ای از یک منطقه‌ی عفونی بزرگ‌تر در بافت عمیق‌تر باشد. آبسه دندان می‌تواند علائم جدی از جمله تب، لرز، حالت تهوع و استفراغ ایجاد کند. در مواردی نادر، آبسه دندان ممکن است باعث تورم شدید در دهان و اطراف دهان شود که ممکن است بر تنفس یا بلع تأثیر بگذارد.
علائم آبسه دندان ممکن است با گذشت زمان بدتر شود، خود به خود برطرف شود و یا بیاید و برود. در بعضی مواقع، هر یک از این علائم آبسه دندان می‌تواند شدید باشد. علائم ممکن است فقط به دهان ختم شود و یا کل بدن را درگیر کند.
علائم شایع آبسه دندان در دهان عبارت‌اند از:
- بوی بد دهان (هالیتوز)
- طعم تلخ دهان
- تخلیه چرک
- درد
- تورم
- سوزش و تحریک
- دندان درد
دیگر علائم آبسه دندان ممکن است تأثیرات گسترده‌ای بر روی بدن شما بگذارد. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تب
- حالت تهوع همراه با استفراغ یا بدون آن
- تورم غدد لنفاوی در گردن
علائم جدی که ممکن است وضعیت تهدیدکننده ای را برای زندگی نشان دهند
در موارد نادر، آبسه دندان جدی که بدون درمان باقی بماند می‌تواند باعث ایجاد عفونتی شوند که جان فرد را به خطر بی اندازد. اگر در خود یا کسی از نزدیکانتان هر یک از این علائم زیر را که خطر جانی دارند، مشاهده کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل در تنفس
- سرگیجه یا چرخیدن سر
- تب و لرز
- حالت تهوع که ممکن است به‌صورت احساس سرگیجه، ضعف، عق زدن، حالت دریازدگی، حالت ماشین زدگی یا معده درد و دل پیچه توصیف شود.
- تریسموس (عدم توانایی باز کردن فک)
- استفراغ
علت عفونت دندان و لثه
آبسه دندان توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که بافت داخل و اطراف دندان را آلوده می‌کنند. رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان که منجر به پوسیدگی (خوردگی) دندان یا بیماری پریودنتال (بیماری لثه) می‌شود، شایع‌ترین علت آبسه دندان است. این عفونت می‌تواند به بافت‌های عمیق دهان، گردن و صورت پیشرفت کند، به خصوص اگر درمان نشود.
آبسه دندان همچنین می‌تواند در نتیجه حمله باکتری‌ها به بافت دهان پس از جراحی دهان یا سایر دلایل آسیب به دهان باشد. در برخی موارد نادر، اختلالات ایمنی یا بیماری‌ها می‌توانند به تشکیل آبسه دندان کمک کنند.
عوامل خطر
تعدادی عوامل خطر وجود دارند که می‌توانند ابتلا به آبسه دندان را افزایش دهند. البته همه افرادی که در معرض چنین عوامل خطری هستند، دچار آبسه دندان نمی‌شوند. این عوامل خطر برای بروز آبسه دندان عبارت‌اند از:
- اختلالات خود ایمنی (مانند سندرم شوگرن که با خشکی چشم، خشکی دهان و اختلال بافت همبند ظاهر می‌شود)
- نقص ایمنی (ناشی از کهولت سن، شرایط سیستمیک مانند سندرم متابولیک یا درمان‌های پزشکی مانند شیمی‌درمانی)
- آسیب به دهان یا دندان‌ها از جمله دندان‌های خرد و شکسته شده
- بهداشت ضعیف دندان و دهان
- جراحی اخیر بر روی دهان و دندان
- سیگار کشیدن
عوارض احتمالی ناشی از آبسه دندان چیست؟
در صورت عدم درمان، عفونت ناشی از آبسه دندان ممکن است به استخوان فک، مغز، قلب یا ریه‌ها گسترش یابد و منجر به وضعیتی شود جان فرد را به خطر بی اندازد. اگر مشکوک به آبسه دندان هستید، باید به دندانپزشک یا پزشک معالج خود مراجعه کنید.
عوارض ناشی از عدم درمان آبسه‌های دندان می‌تواند جدی باشد، حتی در بعضی موارد تهدیدکننده جان و زندگی فرد باشد. با پیروی از برنامه درمانی که متخصص دندانپزشکی‌تان، متناسب برای مخصوص شما تدوین کرده است، می‌توانید در به حداقل رساندن خطر عوارض جدی کمک کنید. عوارض ناشی از آبسه دندان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گسترش آبسه در سایر اعضای بدن (از جمله مغز)
- سلولیت (عفونت پوست)
- آندوکاردیت (عفونت بطن‌ها یا دریچه‌های قلب)
- عفونت صورت یا گردن
- مننژیت (عفونت یا التهاب کیسه اطراف مغز و نخاع)
- استئومیلیت (عفونت استخوان)
- ذات الریه
- سپسیس (عفونت باکتریایی خون که جان فرد را به خطر می‌اندازد)
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم
باید در اولین زمان مشاهده‌ی نشانه‌ای از عفونت دندان و لثه، به دندانپزشک مراجعه کنید. درمان زودهنگام چنین عفونت‌هایی به شما کمک می‌کند تا از انتقال عفونت به سایر بافت‌ها جلوگیری کند.
عفونت دندانی که به سایر نقاط گسترش یافته است یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود. چنین عفونت‌هایی می‌توانند به سرعت گسترده و شدید شوند. عفونت‌های سیستمیک می‌توانند زندگی فرد بیمار را به خطر بی اندازند. فرد باید در اسرع وقت به یک دندانپزشک برای ویزیت اورژانسی مراجعه کند. اگر دندانپزشکی در دسترس نیست، فرد باید به بخش اورژانس نزدیک‌ترین بیمارستان محل خود مراجعه کند. آبسه دندان معمولاً توسط یک معاینه ساده توسط دندانپزشک یا پزشک تشخیص داده می‌شود. عکس‌برداری ممکن است در شناسایی میزان و محل عفونت، به‌ویژه در موارد جدی‌تر، مفید باشد.
یک دندانپزشک یا پزشک روش‌هایی را برای هدف قرار دادن عفونت و جلوگیری از گسترش بیشتر آن ارائه می‌دهد.
درمان عفونت دندان و لثه
نوع درمانی که فرد برای عفونت دندان دریافت می‌کند به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله:
- محل اولیه آبسه
- آیا و تا چه حد عفونت گسترش یافته است
- میزان واکنش سیستم ایمنی بدن به عفونت
درمان‌های احتمالی عفونت دندان و لثه شامل موارد زیر است.
درمان ریشه و عصب‌کشی دندان
برای درمان آبسه‌ای که در اعماق دندان ایجاد شده است، عصب‌کشی دندان (درمان کانال ریشه (RCT)) ممکن است لازم باشد. این عمل شامل حفر سوراخ‌هایی در دندان برای از خالی کردن چرک و باکتری‌های جمع شده در ریشه است.
سپس دندانپزشک این فضای ایجاد شده را با ماده‌ای لاستیک مانند به نام گوتاپرکا پر خواهد کرد. هنگامی که دندان بهبود یافت، دندان روکش می‌شود و یا با مواد پر کردن دائمی ترمیم می‌شود تا از بروز عفونت‌های بعدی جلوگیری به عمل آید
آپیکوتومی – برداشتن نوک ریشه دندان
گاهی اوقات، عصب‌کشی دندان برای خلاص شدن از عفونت دندان و لثه کافی نیست. در چنین مواردی، دندانپزشک ممکن است روشی به نام آپیکتومی یا برداشتن نوک و انتهای ریشه را توصیه کند. در این روش لثه‌ها باز شده و انتهای ریشه دندان همراه با هرگونه بافت آلوده‌ی اطراف آن برداشته می‌شود.
آنتی‌بیوتیک
آبسه دندان و لثه معمولاً با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود تا با باکتری‌های عامل عفونت مقابله کند. داروهای مسکن بدون نسخه ممکن است در کاهش درد و ناراحتی ناشی از آن مفید باشند.
نمونه‌هایی از گزینه‌های درمانی پزشکی برای آبسه دندان عبارت‌اند از:
- آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنی‌سیلین یا آزیترومایسین (Zithromax)
- داروهای بدون نسخه برای کاهش درد و تب، مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین) یا استامینوفن (تیلنول)
دندان‌پزشکان اغلب برای کاهش عفونت و جلوگیری از انتشار آن، داروهای آنتی‌بیوتیک تجویز کند. اگر عفونت قبلاً گسترش یافته باشد، ممکن است لازم باشد فرد دوره درمان آنتی‌بیوتیکی خود را طولانی کند. در صورت عدم بهبودی، ممکن است لازم باشد که به نوع دیگری از آنتی‌بیوتیک روی بیاورند.
اگر عفونت شدید باشد، ممکن است فرد نیاز به ماندن در بیمارستان و دریافت آنتی‌بیوتیک از طریق سرم داخل وریدی داشته باشد. درمان سریع آبسه دندان و مصرف تمام داروهای تجویز شده توسط دندانپزشک یا پزشک در جلوگیری از شیوع عفونت در بافت‌های عمیق‌تر و محدود کردن عوارض اضافی یا عود از اهمیت برخوردار است.
تخلیه عفونت
در موارد خاصی ممکن است لازم باشد چرک به طور مستقیم از محل عفونت تخلیه شود.
به عنوان مثال، ممکن است عمل تخلیه برای برداشتن چرک از آبسه‌ی پارافادرنژیال در پشت دهان لازم باشد.
درمان سپسیس
سپسیس یا عفونت خون یک بیماری جدی است که زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به شدت نسبت به عفونت در خون واکنش نشان دهد. عدم درمان سپسیس می‌تواند منجر به شوک سپتیک شود. با شوک سپتیک، فشار خون فرد به طور خطرناکی پایین می‌آید که می‌تواند منجر به نارسایی عضو و حتی مرگ شود.
افرادی که به بیماری سپسیس مبتلا می‌شوند، نیاز به اقدامات درمانی در یک بخش مراقبت‌های ویژه دارند. این اقدامات درمانی معمولاً شامل آنتی‌بیوتیک‌ها و مایعات داخل وریدی می‌باشد.
سایر روش‌های درمانی ممکن است برای حمایت از اندام‌های بدن و محدود کردن آسیب‌های ناشی از عفونت لازم باشد. چنین درمان‌هایی ممکن است شامل دیالیز یا جراحی باشد.
برای بهبود آبسه دندان در خانه چه کاری میتوان انجام داد؟
اگر فکر میکنید ممکن است دچار آبسه دندان شدهاید، به یک دندانپزشک یا پزشک مراجعه کنید. قبل از مراجعه به پزشک مربوطه، ممکن است بتوانید ناراحتی مرتبط با آبسه دندان خود را با استفاده از موارد زیر کاهش دهید:
- شستشوی دهان با آب نمک گرم
- مصرف مسکنهای بدون نسخه
کاهش خطر ابتلا به آبسه دندان
با انجام نکات و موارد زیر، می‌توانید خطر ابتلا به آبسه دندان را کاهش دهید:
- مرتباً مسواک بزنید
- قند و شکر کمتر مصرف کنید
- به طور مرتب از نخ دندان استفاده کنید
- میزان فلوراید آب آشامیدنی تأمینی‌تان را بررسی کنید
- انجام معاینات منظم دندانپزشکی برای کنترل سلامت دهان و دندان
- استفاده از دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده